Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach przystąpił do zasadniczej realizacji decyzji nakazowej Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Warszawie z dnia 27 września 2019r. w sprawie nieodpowiedniego stanu technicznego zapory czołowej zbiornika Wilkówka w Wilkowicach (powiat bielski). Postępowanie zostało zainicjowane przez Wody Polskie w Gliwicach z uwagi na zły stan obiektu hydrotechnicznego i realne zagrożenie dla życia, zdrowia wielu osób oraz mienia wielkich rozmiarów. Rozbiórka wilkowickiej zapory rozpocznie się 4 listopada br.

Realne niebezpieczeństwo przerwania zapory

O tym, jak niebezpieczna jest wadliwa zapora wzniesiona przez poprzednika prawnego Wód Polskich – Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, od którego te w 2018r. przejęły m.in. zbiornik na potoku Wilkówka, można było się przekonać wiosną 2019r. Od momentu ukończenia budowy w 2013r. zbiornik nie funkcjonował właściwie. Choć powstał jako obiekt wielofunkcyjny, który miał zapobiegać wezbraniom na potoku Wilkówka, przeciwdziałać skutkom suszy, stanowić rezerwuar wody dla mieszkańców na wypadek jej niedoborów oraz do celów gaśniczych, nigdy nie pełnił żadnej z funkcji, do których został zaprojektowany. Mało tego, z uwagi na potwierdzone przez Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór z siedzibą w Katowicach nieprawidłowości, od 2015 roku korpus zapory pozostawał w złym stanie technicznym i nie mógł bezpiecznie piętrzyć wody. W maju w 2019r. wystarczyło kilka deszczowych dni, by zbiornik o pojemności 30 tys. m³ wypełnił się w sposób niekontrolowany, grożąc przerwaniem zapory. Ryzyko katastrofy rozmycia wilkowickiej, niestabilnej budowli spowodowało konieczność ewakuacji kilkudziesięciu mieszkańców miejscowości z zabudowań położonych poniżej czaszy akwenu. W terenie przez kilka kolejnych dni pracowali specjaliści terenowi Wód Polskich oraz zastępy Straży Pożarnej, które z wykorzystaniem pomp obniżały poziom lustra wody w zbiorniku, przepompowując ją do koryta potoku.

Rozbiórka dla zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom

Szereg nieprawidłowości związanych z tym obiektem hydrotechnicznym oraz przeprowadzone oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa zapory ujawniły, że zbiornik nie może bezpiecznie piętrzyć wody. Jako, że bezpieczeństwo mieszkańców stanowi priorytet dla PGW WP RZGW w Gliwicach wszczęto postępowanie ŚWINB, które zakończyło się wydaniem decyzji nakazowej względem rozbiórki akwenu (decyzję tę podtrzymał w 27 września 2019r. GINW w Warszawie).

Wydana decyzja nakazała Wodom Polskim w Gliwicach rozbiórkę zapory czołowej zbiornika Wilkówka w Wilkowicach wraz z przepławką oraz urządzeniami tworzącymi z nią całość techniczno-użytkową tj.: budowlą przelewowo-upustową z komorami czerpnymi i kanałem odprowadzającym, budynkiem sterowni, ubezpieczeniem czaszy zbiornika wraz z drogą technologiczną do celów pożarowych i uporządkowanie terenu po rozbiórce.

Równolegle z przygotowaniem dokumentacji technicznej dla realizacji decyzji nakazowej Wody Polskie przystąpiły do wykonania dodatkowych otworów upustowych w komorze zamknięć oraz przelewie, umożliwiających przeprowadzenie przepływów ekstremalnych cieku Wilkówka w przekroju zbiornika bez niebezpieczeństwa niekontrolowanego jego napełnienia się, w przyszłości, przed zasadniczymi pracami rozbiórkowymi. Podjęte w 2019r. kroki zwiększyły tymczasowo wydolność upustową i zapewniły bezpieczeństwo mieszkańcom Wilkowic do czasu całkowitego wykonania decyzji nakazowej.

Zgodnie z umową z wykonawcą rozbiórki, zawartą w dniu 25 października br. do 30 listopada 2021r. zostaną przeprowadzone główne fronty prac. Na realizację całego przedmiotu umowy przewidziano okres do 5 miesięcy. Zbiornik liczący niespełna 7 tyś. m² powierzchni, którego ziemna zapora czołowa mierzy raptem 106 m długości i 5,2 m szerokości, zostanie rozebrany kosztem blisko 3 mln zł. Zadanie jest finansowane ze środków własnych PGW WP. Za sprawą wykonanych prac nie powtórzy się już sytuacja z maja 2019r. a mieszkańcy będą bezpieczni.

Precedensowa rozbiórka

Jak wynika z danych, w Polsce funkcjonuje ponad 30 tys. budowli piętrzących różnego typu o zróżnicowanych parametrach. Większość tych obiektów powstała w latach 70-tych i 80-tych XX w. Przez ten czas niektóre z nich ulegały sukcesywnej dekapitalizacji, jednak dotąd nie prowadzono planowanej rozbiórki żadnej zapory w kraju. Rozbiórka zbiornika wodnego w Wilkowicach, podyktowana względami bezpieczeństwa publicznego jest więc pierwszym tego typu przedsięwzięciem w kraju. Nim Wody Polskie w Gliwicach przystąpiły do prac o tym charakterze zwariantowano możliwości i ewentualne korzyści płynące tak dla mieszkańców, jak i środowiska naturalnego, wynikające z odtworzenia obiektu w przyszłości. Przy zastanych okolicznościach, warunkach terenowych, oraz kosztach, a zwłaszcza zważając na losy istniejącej zapory, najrozsądniejszy okazał się wariant odtworzeniowy względem koryta potoku. Zachowana zostanie zapora przeciwrumowiskowa na potoku Wilkówka, niecka wypadowa oraz elementy czaszy zbiornika, stanowiące jednocześnie zabezpieczenie drogi gminnej (ul. Harcerska) i mostu w jej ciągu na wysokości zbiornika.