Informacja PGW WP RZGW w Gliwicach w zakresie wpływu zaprzestania działalności zakładu górniczego ZGH Bolesław na lokalne rzeki w powiecie olkuskim

Szczegóły
  • Obniżenie poziomu wód w korytach rzek Sztoły, Baby oraz Białej w powiecie olkuskim jest wynikiem autonomicznie, samodzielnie podjętej decyzji spółki akcyjnej ZGH Bolesław, dotyczącej zaprzestania działalności zakładu górniczego Olkusz-Pomorzany.

  • Nasze Gospodarstwo nie jest stroną postępowania ani organem wydającym decyzję, opiniującym, czy uzgadniającym w procedurach, dotyczących zaprzestania działalności zakładu górniczego ZGH Bolesław. Wody Polskie w tym zakresie nie mają podstaw prawnych, aby wpłynąć na podmiot, który zdecydował o zaprzestaniu działalności.

  • Spółka ZGH Bolesław w dalszym ciągu dysponuje pozwoleniami wodnoprawnymi, wydanymi przez PGW WP RZGW w Gliwicach, m.in. na usługi wodne, polegające na wprowadzaniu do wód rzeki Baby oraz do Kanału Dąbrówka, łączącego się z rzeką Białą, ścieków przemysłowych pochodzących z odwadniania wyrobisk kopalni rud cynku i ołowiu „Olkusz – Pomorzany”. Przedmiotowe decyzje administracyjne umożliwiają i dają prawo do korzystania z wód, a z ich treści nie wynikają przeciwskazania do dalszego odprowadzania wód z zakładu do koryt rzek. Spółka Akcyjna ZGH Bolesław w dalszym ciągu dysponuje pozwoleniami wodnoprawnymi na odwadnianie zakładu górniczego, z których może korzystać w świetle obowiązujących przepisów prawa i w zastanym stanie faktycznym. Pozwolenie zostało wydane na okres 4 lat i zachowuje swoją ważność do 2025 r.

  • W zlewni Białej, Baby i Sztoły zaplanowano między innymi prowadzenie monitoringu badawczego w trakcie likwidacji kopalni. Opracowywany jest także harmonogram prac konserwacyjnych w korytach rzek.

Na obszarze dzisiejszego powiatu olkuskiego silnie zarysowuje się kilkusetletnia tradycja górnictwa kruszców. Jak podają źródła historyczne od XIII wieku trudniono się tam wydobyciem ołowiu i srebra. Działalność wydobywcza, która warunkowała życie mieszkańców na przestrzeni wieków dzieli się na poszczególne okresy, zależne tak od rozwoju i wdrażania technologii służącej eksploatacji złóż, jak i przemian geopolitycznych. Pierwszy z takich charakterystycznych okresów zarysowuje się między XII a XV w. i jest związany z wydobywaniem ołowiu i srebra. Był to czas, gdy złoża eksploatowano zasadniczo za sprawą odkrywki. Rzadziej drążono szyby, które były w ówczesnych czasach płytkie i mało efektywne. Wraz z wyczerpaniem się cennych rud na poziomach eksploatacji dostępnych bez koniecznego odwadniania złóż, rozkwit tej gałęzi przemysłu zwolnił. Kolejny okres prosperity dla eksploatacji górniczej na ziemiach Olkusko-Bolesławieckich nastąpił w XVI wieku. Wiąże się to z możliwością stosowania nowych technik odwadniania. Właśnie wówczas zaczęto drążyć sztolnie.

Dzięki tym chodnikom, budowanym pod odpowiednim kątem nachylenia, tak by zachować spadek, woda samoczynnie wypływała z kopalni. Takie rozwiązanie było powszechnie stosowane do XVIII wieku. Sytuacja polityczna, fakt że Rzeczypospolita chyliła się ku upadkowi, spowodowały zahamowanie dalszego rozwoju górnictwa. Równolegle zresztą, wraz z wydobyciem kurczyły się złoża rud dostępne na poziomach odwadnianych sztolniami. Konieczne było sięganie po złoża położone o wiele głębiej. I chociaż XIX i XX wiek przyniosły innowacyjne rozwiązania w postaci m.in. maszyny parowe, górnictwo zrewolucjonizowało zastosowanie pomp o dużej wydajności, napędzanych energią elektryczną. Także mechanizacja procesu wydobycia doprowadziły do zwielokrotnienia produkcji cynku i ołowiu(*).

Funkcjonujący od lat 60-tych XX wieku zakład, przez szereg dziesiątków, lat korzystając z decyzji administracyjnych - pozwoleń wodnoprawnych, wydawanych w przeszłości przez różne organa, w tym jednostki samorządu terytorialnego, systematycznie odpompowywał wody z wyrobisk do koryt lokalnych rzek. Efektem tych działań było obniżenie zwierciadła wód podziemnych i powstania rozległego leja depresji. Obecnie spółka akcyjna ZGH Bolesław – właściciel Kopalni rud cynku i ołowiu „Olkusz – Pomorzany” powziął decyzję o likwidacji zakładu. Decyzja o zakończeniu działalności zakładu została podjęta autonomicznie przez Spółkę. Proces likwidacji zakładów górniczych odbywa się w oparciu o przepisy ustawy Prawo Górnicze i Geologiczne. PGW WP RZGW Gliwice nie brał udziału w postępowaniach dotyczących zaprzestania działalności zakładu. Dotychczas w tym zakresie została wydana przez Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Krakowie decyzja z dnia 23.12.2020 r. zatwierdzająca „Plan ruchu likwidowanego podziemnego zakładu górniczego Kopalnia „Olkusz- Pomorzany” na lata 2021-2025, a także decyzja Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 14.01.2021r. stwierdzająca wygaśnięcie koncesji zakładu (nr 172/93 z dniem 1.01.2021) na wydobywanie rud cynku i ołowiu ze złoża „Pomorzany”. Z decyzji Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Krakowie, z dnia 23 grudnia 2020 r. wynika, że Marszałek Województwa Małopolskiego decyzją z dnia 27 listopada 2019 r., znak: SR-DC7431.15.2019.LS, zatwierdził Dokumentację hydrogeologiczną określającą warunki hydrogeologiczne związane z zakończeniem lub zmianą poziomu odwodnienia likwidowanego zakładu górniczego rud cynku i ołowiu, Kopalni „Olkusz – Pomorzany”.

Wody Polskie w Gliwicach, nie będąc stroną przedmiotowych postępowań nie miały możliwości wskazania warunków dla likwidacji zakładu górniczego. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo Górnicze i Geologiczne, na podstawie których wydano ww. decyzje Wody Polskie nie są zarówno stroną postępowania, jak i organem opiniującym czy uzgadniającym w wymienionych procedurach. Ponadto do wniosków o wydanie pozwoleń wodnoprawnych wydanych w styczniu 2021 r. nie dołączono żadnej z ww. decyzji oraz zatwierdzonej Dokumentacji hydrogeologicznej.

Nawiązując do powyższego bezpodstawne są jakiekolwiek zarzuty i sugestie kierowane wobec PGW WP RZGW w Gliwicach o przyczynienie się do zmniejszenia przepływu wód w korytach lokalnych rzek po zaprzestaniu działalności wydobywczej zakładu oraz wobec sposobu jego likwidacji.

Sytuacja zmniejszenia przepływu w korytach Baby, Sztoły i Białej na skutek zaprzestania działalności zakładu górniczego przez spółkę nie pozostawia jednak Wód Polskich w Gliwicach bezczynnymi. Dlatego z chwilą powzięcia wiedzy o likwidacji zakładu RZGW w Gliwicach podjął działania zmierzające do pełnej diagnozy sytuacji, oceny stanu faktycznego (w tym ustalenia charakteru cieków po zaprzestaniu działalności zakładu). Zweryfikowano m.in. przygotowanie do sytuacji przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych oraz największego dostawcy wody dla potrzeb bytowych w regionie Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągowe. 

Stwierdzono także, że na przedmiotowych rzekach nie znajdują się ujęcia wody służące do zaopatrzenia ludności w wodę spożycia.

Ponadto Wody Polskie w Gliwicach zainicjowały oraz uczestniczyły w spotkaniach dotyczących przyszłości zakładu i lokalnych rzek, pozostają przy tym w kontakcie z przedstawicielami przedmiotowego zakładu oraz innym instytucjami mającymi wiążące znaczenie dla procesu wygaszenia działalności górniczej ZGH Bolesław, w tym z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Krakowie.

Należy podkreślić, że problemy wynikające ze specyfiki regionu, w szczególności związane z górnictwem podziemnym i jego wpływem na cele środowiskowe zarówno wód podziemnych, jak i powierzchniowych były również przedmiotem specjalistycznych analiz na potrzeby opracowania II aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami.

W tym zakresie na omawianych terenach (w zlewni Białej, Baby i Sztoły) zaplanowano m.in.: prowadzenie monitoringu badawczego w trakcie likwidacji kopalni ZGH Bolesław oraz udostępniania do eksploatacji pola Laski, działania renaturyzacyjne - analiza sposobu prowadzenia działań restytucyjnych z uwzględnieniem zachowania funkcji cieku oraz realizacji działań restytucyjnych na podstawie przeprowadzonej analizy.

Należy także stanowczo zaznaczyć, iż obecna sytuacja stanowi precedens w skali kraju i będzie uważnie monitorowana przez Wody Polskie.

Należy zauważyć, że Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach, odnosząc się do zainteresowania opinii publicznej sytuacją trzech rzek w powiecie olkuskim: Baby, Sztoły i Białej, będących odbiornikami wód odpompowywanych z wyrobisk górniczych ZGH Bolesław, informuje, że PGW WP działają na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 624, 784, 1564,1641).

Ustawa Prawo wodne w swoich zapisach określa i reguluje sposób gospodarowania wodami w tym możliwość wykorzystania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Zakres korzystania z wód został szczegółowo wskazany w ustawie i odbywa się w oparciu o wydawane decyzje -pozwolenia wodnoprawne.

Do PGW WP RZGW w Gliwicach zostały złożone przez Zakłady Górniczo – Hutnicze „Bolesław”  wnioski o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na odwodnienie zakładu górniczego, pobór wód pochodzących z odwodnienia zakładu górniczego oraz wprowadzanie poprzez Kanał Dąbrówka do rzeki Białej oraz wprowadzanie do rzeki Baby poprzez Kanał Południowy, wód pochodzących z odwodnienia zakładu górniczego.

Z przepisów ustawy Prawo wodne (art. 16 pkt 61 lit. c) wynika, że ściekami są miedzy innymi  wprowadzane do wód lub do ziemi wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wtłaczanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wtłaczanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilościami substancji zawartych w pobranej wodzie, z wyłączeniem niezanieczyszczonych wód pochodzących z odwodnienia zakładów górniczych. W toku prowadzonych postępowań administracyjnych, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, w tym dołączonych do wniosków operatów wodnoprawnych ustalono, że „wody” z odwadniania zakładu górniczego zawierają w swoim składzie zawiesiny ogólne, chlorki, siarczany, cynk, ołów i kadm. Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska wskazują, że przez zanieczyszczenie rozumie się emisję (czyli wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi substancje, energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne), która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska. Tym samym odprowadzane z ZGH zanieczyszczone „wody” z odwadniania zakładu górniczego, stanowią ścieki przemysłowe.

Decyzjami Dyrektora RZGW Gliwice Zakłady Górniczo – Hutnicze „Bolesław” w styczniu 2021r. uzyskały pozwolenia wodnoprawne m.in. na usługi wodne, polegające na wprowadzaniu do wód rzeki Baby oraz do Kanału Dąbrówka, łączącego się z rzeką Białą, ścieków przemysłowych pochodzących z odwadniania wyrobisk kopalni rud cynku i ołowiu „Olkusz – Pomorzany”.

Przedmiotowe decyzje administracyjne umożliwiają i dają prawo do korzystania z wód a z ich treści nie wynikają przeciwskazania do dalszego odprowadzania wód z zakładu do koryt rzek.

Spółka Akcyjna ZGH Bolesław w dalszym ciągu dysponuje pozwoleniami wodnoprawnymi na odwadnianie zakładu górniczego, z których może korzystać w świetle obowiązujących przepisów prawa i w zastanym stanie faktycznym.

Przedmiotowe pozwolenia zostały wydane zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne na okres 4 lat tj. do 2025r. z uwagi na występowanie w odprowadzanych ściekach substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska takich jak cynk, ołów i kadm.

(*) W oparciu o dostępne materiały i publikacje, m.in.:http://rcin.org.pl/Content/213989/PDF/KR171_249802_Natural-historical-values_Godzik-Historia-gornictwa.pdf,