10 lipca 1997r. kulminacyjna fala powodziowa na rzece Odrze dotarła do Opola. Wielka woda jednak już kilka dni wcześniej wyrządziła szkody w górnym biegu rzeki, zabierając dobytek, zdrowie i życie mieszkańców terenów zalanych. Wydarzenia związane z powodzią tysiąclecia, jak zwyczajowo się je nazywa, dziś stanowią jedno z doświadczeń pokoleniowych. Ówczesne przeżycia zapadły głęboko w świadomości mieszkańców, pozbawiając ich poczucia bezpieczeństwa i spokoju.

Zbiornik Racibórz Dolny w czasie pierwszego piętrzenia w historii w październiku 2020 r.
Zdj.: Obiektyw PK - foto i film

Od tych zdarzeń minęło jednak już ćwierć wieku. W tym czasie, mając na względzie bezpieczeństwo publiczne w samym tylko górnym odcinku rzeki Odry, w ramach gospodarki wodnej zrealizowano kilkadziesiąt inwestycji, chroniących obecnie przed ryzykiem powodzi tereny w województwie śląskim i opolskim, leżące w zlewni rzeki Odry. Zmieniło się także podejście wobec tego zagadnienia. Ryzykiem powodzi zaczęto strategicznie zarządzać, uwzględniając rację środowiska naturalnego, eliminując migrację samego ryzyka poprzez systemowe inwestycje, wprowadzając działania nietechniczne, za sprawą których wzrasta także świadomość społeczna mieszkańców. Wszystkie te aspekty wyrażono w tzw. Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym – strategicznym dokumencie, definiującym powodzie w odniesieniu do danego dorzecza, określającym strefy zalewu oraz rekomendującym rozwiązania, dzięki którym wskazane ryzyko powodzi zostaje wyeliminowane lub zredukowane do akceptowalnego poziomu.

- Nawet gdyby doszło do powodzi o podobnych rozmiarach, jak ta z 1997r., jestem pewien, że jej skutki dla mieszkańców terenów położonych nad Odrą począwszy od Raciborza, przez Kędzierzyn-Koźle i Opole, po Wrocław, w żadnym razie nie byłyby tak dotkliwe, jak wówczas. Wszystko dzięki budowie zbiornika Racibórz Dolny, ukończonej w 2020r. To właśnie ten obiekt o pojemności 185 mln m³ i powierzchni 26 km² jest w stanie przechwycić falę powodziową i tym samym uchronić przed zalaniem ponad 2,5 mln osób zamieszkujących szereg nadodrzańskich miast, w tym m.in.: Racibórz, Kędzierzyn- Koźle, Krapkowice, Opole, Brzeg, Oława, Wrocław oraz wsi, położonych na obszarze trzech województw: śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego – przyznaje Marcin Jarzyński, p.o. Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach i nadmienia: - Przyjmuje się, że dzięki realizacji tej inwestycji ochronę przed powodzią zyskał obszar o powierzchni około 600 km². Cel ten osiągnęliśmy dzięki podwójnemu oddziaływaniu obiektu: umiejscowieniu zbiornika w początkowym na terenie Polski odcinku rzeki, co zapewni retencję powodziową umożliwiającą znaczne obniżenie przepływów poniżej jego lokalizacji, tym samym zwiększając skuteczność istniejącego już systemu ochrony przeciwpowodziowej - poprzez spłaszczenie fali powodziowej oraz opóźnieniu momentu dojścia odrzańskich wód powodziowych do ujścia Nysy Kłodzkiej, zmniejszając dzięki temu znacznie prawdopodobieństwo nałożenia się dwóch kulminacji fal (co było przyczyną katastrofalnych strat w 1997r.).

Jednak budowa tego kluczowego suchego zbiornika przeciwpowodziowego to tylko jedna z wielu inwestycji, jakie do tej pory wykonano. Do najważniejszych zadań można zaliczyć:

- Budowę wałów w Kędzierzynie-Koźlu - węzeł kozielski, zrealizowaną w latach 1998-2004,

- Budowę polderu przeciwpowodziowego Buków, zrealizowaną w latach 1999-2002,

- Budowę wału przeciwpowodziowego rzeki Odry Cisek – Dzielniczka gm. Cisek, wykonaną w latach 2006-2012,

- Budowę lewostronnego wału rzeki Odry Rudnik -Etap III, zrealizowaną w latach 2009-2011,

- Budowę wału przeciwpowodziowego rzeki Odry Landmierz gm. Cisek, wykonaną w latach 2010-2011,

- Budowę wału przeciwpowodziowego rzeki Odry - Miejsce Odrzańskie gm. Cisek, zrealizowaną w latach 2012-2013,

- Budowę wału przeciwpowodziowego rzeki Odry - Podlesie gm. Cisek, wykonaną w latach 2013-2014,

- Budowę wału przeciwpowodziowego rzeki Odry - Przewóz gm. Cisek, zrealizowaną w latach 2013-2015,

- Budowę zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze w województwie śląskim (polder), zrealizowaną w latach 2013-2020,

- Budowę suchych zbiorników na potokach K2, K3 i K5, zrealizowaną w latach 2013-2015,

- Budowę prawostronnego obwałowania rzeki Odry w km 66+000 – 71+600 od m. Turze do granicy z woj. opolskim, gm. Kuźnia Raciborska, wykonaną w latach 2014-2015,

- Budowę, przebudowę i modernizację prawego wału rzeki Odry na długości 150 m – wał poprzeczny gm. Bierawa, zrealizowaną w 2017r.,

- Rozbudowę pompowni wałowej Ciechowice w miejscowości Ciechowice, gm. Nędza, wykonaną w latach 2016-2020,

- Budowę, rozbudowę wału przeciwpowodziowego rzeki Odry przy miejskiej oczyszczalni ścieków w miejscowości Kędzierzyn Koźle, woj. opolskie, zrealizowaną w latach 2020-2021,

- Budowę jazu klapowego Rogów na rzece Odrze, ukończoną w 1999 r.,

- Przebudowę i udrożnienie powodziowe Kozielskiego Hydrowęzła Odry wraz z modernizacją istniejącego jazu klapowego  pod mostem drogowym, ukończoną 2001r.,

- Kompleksowe dokończenie budowy Kanału Ulgi w Opolu wraz z przebudową i udrożnieniem powodziowym koryta rzecznego Odry poniżej Opola z międzywalem”, realizowane w latach 1999 -2002,

- Budowę jazu klapowego Lipki na rzece Odrze, ukończoną w 2003r.,

- Zabezpieczenie przeciwpowodziowe Młynówki w Opolu, realizowane w latach 2004-2007

- Modernizację stopnia wodnego Chróścice - przystosowanie do III kl. drogi wodnej, realizowaną w latach 2011-2014,

- Modernizację jazów odrzańskich na odcinku w zarządzie RZGW Wrocław, woj. opolskie - etap I, realizowaną w latach 2016-2021,

- Przebudowę polderu Żelazna”, etap I, realizowaną od 2020 (planowane zakończenie inwestycji-2023r.).

Łączny koszt samych wyszczególnionych zadań to ponad 2,8 mld zł.

- Dzięki zrealizowanym przez regionalne zarządy gospodarki wodnej i kolejno PGW Wody Polskie, inwestycjom o charakterze przeciwpowodziowym, zyskujemy większą pewność co do bezpieczeństwa mieszkańców. Jednak wykonane zadania nie zamykają katalogu potrzeb w tym zakresie. Dlatego Wody Polskie planują kolejne przedsięwzięcia, m.in. na obszarze działalności Zarządu Zlewni w Gliwicach. Przygotowujemy się do budowy zbiornik Kotlarnia na rzece Bierawka. Trwają już prace projektowe związane z przebudową pompowni Turze, a także modernizacją zbiornika wielofunkcyjnego Dzierżno Duże. Dla bezpieczeństwa przeciwpowodziowego ważne pozostają także prace utrzymaniowe na ciekach, oraz kontrole bezpieczeństwa już funkcjonujących obiektów, czy okresowe przeglądy infrastruktury w naszym zarządzie. Wszystkie te czynniki oraz współpraca z Povodi Odry – czeską instytucją odpowiedzialną za gospodarkę wodną w dorzeczu rzeki, sprawiają że sukcesywnie poprawia się bezpieczeństwo mieszkańców – zaznacza Marcin Nowak, dyrektor Zarządu Zlewni Wód Polskich w Gliwicach.

Zadania o identycznym charakterze planowane są także na obszarze Zarządu Zlewni w Opolu, gdzie trwają przygotowania do rozpoczęcia zadań inwestycyjnych.

- W czasie powodzi w 1997r. pracowałem na jednym z obiektów hydrotechnicznych na Odrze. Byłem nie tylko świadkiem tamtych zdarzeń ale także ich uczestnikiem. Patrząc z perspektywy czasu i wykonanych do tej pory inwestycji, jako pracownik Wód Polskich, ale przede wszystkim jako mieszkaniec regionu, mogę przyznać, że bezpieczeństwo przeciwpowodziowe nieporównywalnie wzrosło od czasu powodzi tysiąclecia. Teraz ważne jest dla nas domknięcie obwałowań odrzańskich na brakujących odcinkach. Jeszcze w tym roku ruszymy z kolejnym zdaniem, mianowicie budową lewostronnego wału rzeki Odry Lasaki – Poborszów na terenie gminy Reńska Wieś. Planujemy także budowę zbiornika na rzece Osobłodze – Racławice Śląskie – dodaje Abdullah Al-Selwi, Dyrektor Zarządu Zlewni Wód Polskich w Opolu.

Zgodnie z przepisami prawa, ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej.

- Zważając na fakt, że obecnie zagrożenie dla bezpieczeństwa mieszkańców wiąże się z pojawiającymi się punktowo, nawalnymi opadami deszczu, których w wielu miastach nie jest w stanie przechwycić niewydolny system kanalizacji deszczowej, ciężar przeciwdziałania skutkom powodzi tym bardziej jest zadaniem samorządu. O ile ochrona od strony rzek poprawia się z każdym rokiem, o tyle na terenach miast, w obszarze wrażliwej tkanki miejskiej jest wiele do zrobienia – zauważa Marcin Jarzyński, p.o. Dyrektora PGW WP RZGW w Gliwicach.