Modernizację istniejących obiektów hydrotechnicznych i budowę nowych, zmiany przepisów usprawniających realizację inwestycji, większe uprawnienia kontrolne dla pracowników Wód Polskich, zwiększenie sankcji z tytułu przekroczenia zapisów pozwoleń wodnoprawnych, wzrost wymiaru kar finansowych dla zanieczyszczających środowisko wodne – to tylko niektóre z kluczowych aspektów, jakie zawiera projekt procedowanej Ustawy o rewitalizacji rzeki Odry.

19 i 20 lipca regionalnym korzyściom dla Śląska i Opolszczyzny, wynikającym z uchwalenia przedmiotowej Ustawy przypatrywał się m.in. Wojewoda Śląski Jarosław Wieczorek, Wojewoda Opolski Sławomir Kłosowski, Z-ca Prezesa Wód Polskich ds. Usług Wodnych – Janusz Wrona, Dyrektor Departamentu Usług Wodnych Anna Wiśniewska, Dyrektor Wód Polskich RZGW w Gliwicach – Mirosław Kurz oraz Z-ca Dyrektora RZGW w Gliwicach ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą – Marcin Jarzyński. W czasie dwóch spotkań na Kanale Gliwickim, 19 lipca na śluzie Łabędy i 20 lipca na śluzie Nowa Wieś w obecności prasy, omówiono zapisy projektu Ustawy, szczególną uwagę poświęcając inwestycjom mającym na celu poprawę warunków środowiskowych rzeki Odry oraz zwiększenie możliwości retencjonowania wody w obszarze zlewni, a także służących poprawie funkcjonowania gospodarki wodno-ściekowej w zakresie wpływu na środowisko wodne w dorzeczu Odry. Ustawa zawiera bowiem trzy zasadnicze komponenty: inwestycyjny, kontrolno-sankcyjny oraz wprowadzający ułatwienia w realizacji inwestycji.

- Specustawa odrzańska jest odpowiedzią na katastrofę ekologiczną, z którą mieliśmy do czynienia w zeszłym roku. Inwestycje dotyczące retencji wód i oczyszczania ścieków wymagają znaczącego przyspieszenia. Inaczej nie pomożemy Odrze, która już od kilkudziesięciu lat przyjmuje ścieki, nie tylko bytowe ale też przemysłowe. Dlatego konieczne było stworzenie Ustawy i procedowanie jej. Jesteśmy dziś na końcu procesu legislacyjnego, ponieważ Ustawa trafiła do Senatu. Mam nadzieję, że w niezmienionym kształcie wejdzie w życie i będzie realizowana. – powiedział Janusz Wrona, Zastępca Prezesa Wód Polskich ds. Usług Wodnych.

Na aspekt bezpieczeństwa zarówno dla środowiska wodnego, jak i dla mieszkańców nadodrzańskich terenów 19 lipca br. uwagę zwrócił Wojewoda Śląski, Jarosław Wieczorek:

- Przyszłość Kanału Gliwickiego i Odry jest dobra. Sejm przyjął Ustawę o rewitalizację Odry, która poprawi warunki środowiskowe rzeki. Po katastrofie z sierpnia 2022 roku wielu specjalistów – z rządu, instytucji państwowych i środowisk naukowych podjęło się przygotowania tej kompleksowej Ustawy, uwzględniając wszelkie aspekty środowiskowe i inwestycyjne. Z jednej strony dbamy o ekologię, z drugiej strony o jakże ważną kwestię bezpieczeństwa. Mówimy tu o bezpieczeństwo powodziowym i retencji i alimentacji wód. W ramach specustawy będziemy realizować duże inwestycje. Jedna z nich będzie realizowana na Kanale Gliwickim, co poprawi bezpieczeństwo retencyjne w naszym regionie i dorzeczu Odry – powiedział Jarosław Wieczorek Wojewoda Śląski.

Korzyści dla mieszkańców województwa śląskiego wskazał również Dyrektor Wód Polskich w Gliwicach, Mirosław Kurz, odnosząc się do zarówno modernizacji zbiornika Dzierżno Duże, jak i koniecznych prac względem Kanału Gliwickiego:

- Prace przewidziane dla zbiornika Dzierżno Duże obejmą przebudowę zapory czołowej budowli zrzutowej oraz skarp brzegowych. Zagwarantujemy w ten sposób bezpieczną eksploatację zbiornika, poprawę ochrony przeciwpowodziowej doliny Kłodnicy i lepszą alimentację wody dla Kanału Gliwickiego, zwłaszcza w momentach niskiego stanu wód. Z kolei na Kanale Gliwickim skupimy się na modernizacji umocnień brzegowych oraz odmuleniu dna drogi wodnej. Ustawa wskazuje także na zadania adresowane do gmin w zlewni rzeki Odry i szereg inwestycji w budowę, odbudowę i modernizację tak sieci wodno-kanalizacyjnych, jak i oczyszczalni ścieków.

Poszczególne kwestie związane z przedsięwzięciami inwestycyjnymi omówił Zastępca Dyrektora RZGW w Gliwicach ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą, Marcin Jarzyński:

- Pierwsza kategoria zadań to poprawa retencji wód w dorzeczu Odry. Drugą kategorią są zadania z zakresu poprawy stanu gospodarki wodno-ściekowej, która przełoży się finalnie na jakość wód w Odrze. Trzecia kategoria to zadania analityczno-planistyczne. Wody Polskie będą realizować dwa duże zadania inwestycyjne w woj. śląskim. Pierwsze to modernizacja zbiornika Dzierżno Duże. To zbiornik z lat 60. XX wiek, mocno wyeksploatowany. Modernizacja całej infrastruktury zbiornika o wartości 350 mln zł umożliwi odzyskanie utraconej retencji w ilości 20 mln m3. To bardzo istotne w kontekście gospodarki wodnej, gdyż główną rzeką, która wpada do zbiornika jest Kłodnica, która zasila Kanał Gliwicki i docelowo wpada do Odry. Kolejne zadanie jest związane z Kanałem Gliwickim, który powstał w latach 30. XX wieku. Wcześniej zmodernizowaliśmy wszystkie śluzy, a teraz, w ramach specustawy, przejdziemy do remontu ubezpieczeń brzegowych. Ich odnowienie i doszczelnienie, a także usunięcie namułów poprawi warunki w kanale i ograniczy zjawisko uciekania wody. Procedury inwestycyjne będą uproszczone, a decyzje wydawane przez wojewodę będą miały rygor natychmiastowej wykonalności. Dla poprawy stanu wód, nastąpi budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnej. Niezwykle istotna będzie też analiza dopływów, m.in. przeprowadzimy ekspertyzy jak odtworzyć istniejące piętrzenia z uwzględnieniem czynników środowiskowych i zachowaniem ciągłości ekologicznej rzek – powiedział Marcin Jarzyński, Zastępca Dyrektora ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą w Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Gliwicach.

Istotne dla poprawy parametrów jakościowych i ilościowych wód w Odrze będą także działania podejmowane na terenie województwa opolskiego. Na zalety, płynące z zapisów Ustawy wskazał 20 lipca na terenie śluzy Nowa Wieś Wojewoda Opolski, Sławomir Kłosowski.

- Specustawa o rewitalizacji Odry niesie ze sobą szereg korzyści dla mieszkańców województwa opolskiego. To kompleksowe zadania w całym dorzeczu Odry, łączące kwestie infrastrukturalne, środowiskowe i gospodarki wodno-ściekowej. Najważniejsze, że zapisy ustawy zawierają konkretne inwestycje, które pomogą poprawić stan jakościowy wód oraz zwiększyć ochronę przeciwpowodziową – powiedział Sławomir Kłosowski, Wojewoda Opolski i skierował podziękowania do Ministra Infrastruktury za tak kompleksowy projekt ustawy oraz do Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, które zrealizuje szereg inwestycji dedykowanych poprawie warunków środowiskowych rzeki Odry oraz zwiększeniu możliwości retencjonowania wody w obszarze zlewni.

Znaczenie Ustawy dla Opolszczyzny, ale i usprawnienia w pracy Wód Polskich przybliżył również Zastępca Prezesa Wód Polskich ds. Usług Wodnych, Janusz Wrona wskazując, że projekt Ustawy nie jest sukcesem administracji ale sukcesem Odry.

- Jesteśmy w przededniu wielkiego sukcesu związanego z wejściem specustawy odrzańskiej w życie. To przede wszystkim sukces Odry. Jedną kwestią są planowane inwestycje, drugą kontrola stanu rzeki w celu przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom. Sytuacja, która miała miejsce rok temu udowodniła, że właściwie żadne służby nie mają pełnych kompetencji, żeby reagować w takich sytuacjach. Specustawa zmienia tę sytuację i daje nam dużo większe kompetencje, powołując inspekcję wodną. Efektem specustawy będzie szereg inwestycji, na które Odra czeka od lat, a które będą zrealizowane o wiele szybciej. Pamiętajmy, że Odra od 70 lat odbiera ścieki z terenów zarówno przemysłowych, jak i komunalnych i w związku z tym czas najwyższy, żeby poprawić sytuację rzeki – powiedział Janusz Wrona.

Kluczowe aspekty środowiskowe w Ustawie, w tym kwestie związane z odprowadzaniem wód zasolonych i sankcjami objaśniła Dyrektor Departamentu Usług Wodnych w PGW WP, Anna Wiśniewska, zaznaczając, że projekt Ustawy wprowadza definicyjne określenia zakładów odprowadzający ścieki o zwiększonym zasoleniu, systemy retencyjno-dozujące, systemy oczyszczania lub podczyszczania ścieków zasolonych. Jak wskazała Dyrektor Departamentu Usług Wodnych, Ustawa zwiększa opłaty zmienne za usługi wodne od 2030 roku dla tzw. zakładów o zwiększonym zasoleniu. Jednocześnie zakłada się uzależnienie wysokości stawki opłaty zmiennej za wprowadzanie ścieków od zastosowanego w przedsiębiorstwie systemu oczyszczania lub podczyszczania lub systemu retencyjno–dozującego w odniesieniu do ścieków przemysłowych w zakresie chlorków i siarczanów. Wprowadzone zapisy pozwalają także na okresowe wstrzymanie lub ograniczenie wprowadzania zasolonych wód do odbiorników (retencja co najmniej przez 5 następujących po sobie dni). Ponadto, Ustawa umożliwia nakładanie administracyjnych kar pieniężnych w wysokości od 5 000 zł do 1 000 000 zł, m. in. za korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, robót w wodach lub innych działań bez odpowiedniej zgody wodnoprawnej.

Regionalny kontekst Ustawy, przez pryzmat zadań inwestycyjnych zrelacjonował Dyrektor Wód Polskich w Gliwicach, Mirosław Kurz przybliżając konieczność realizacji m.in. modernizacji stopnia wodnego Ujście Nysy czy budowy zbiornika Racławice Śląskie oraz zbiornika Kotlarnia. Zwrócił przy tym także uwagę na usprawnienia w realizacji inwestycji w zakresie gospodarki wodno-ściekowej a także zadań poprawiających warunki środowiskowe rzeki Odry poprzez skrócenie terminów ustawowo przewidzianych na uzyskanie odpowiednich pozwoleń, zgód a także użytkowaniem inwestycji.

Łączna wartość przedsięwzięć, jakie zostaną wykonane przez Wody Polskie w Gliwicach w woj. śląskim i opolskim to szacunkowo ok. 1,5 mld zł.