Wody Polskie ogłaszają kolejne przetargi na inwestycje retencji korytowej, której zadaniem jest poprawa bilansu wodnego na terenach rolniczych. Z powodu postępującej suszy ogółem na ten cel przeznaczono dodatkowe 154,7 mln zł na realizację 645 zadań inwestycyjnych na terenie całej Polski.

Na przestrzeni ostatnich pięciu lat, w czterech odnotowano w Polsce susze. Obserwacje wskazują, że zjawiska te mają tendencje do wydłużania się i zmian w czasie i przestrzeni. W ramach przeciwdziałania skutkom suszy Wody Polskie już realizują inwestycje, które wpływają na poprawę bilansu wodnego kraju. Na ten cel w 2020 roku przeznaczono ponad 2 mld zł. Dodatkowo 380 mln zł zabezpieczono na prace utrzymaniowe, które obejmą ponad 4 tys. zadań. Tylko kompleksowe inwestycje w działania pro-retencyjne mogą przynieść wymierne skutki w przeciwdziałaniu suszy.

Bez inwestycji w retencję nie możemy skutecznie przeciwdziałać suszy. Kluczowym znaczeniem dla rolnictwa jest dostępność wody w okresach suszy, co zapewni odtworzenie dwufunkcyjności obiektów melioracyjnych. W tym celu Wody Polskie wraz Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, samorządami i spółkami wodnymi skupiającymi rolników wdrażają program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych.

To nowatorskie podejście, realizowane w ramach działań programu STOP SUSZY! które ma na celu poprawić zdolności retencyjne cieków i obiektów melioracyjnych, przy użyciu jazów, przepusto-zastawek i innych urządzeń. Dzięki temu w okresach niżówek i niedoborów opadów w określonych miejscach na rzekach i kanałach będzie prowadzone czasowe podpiętrzanie wód przy wykorzystaniu zastawek i innych urządzeń, zapewniające przekierowanie wód do systemów rowów melioracyjnych połączonych z tymi ciekami.

Przy stosunkowo niskich nakładach finansowych zastosowanie tych rozwiązań wpływa korzystnie na bilans wodny na danym terenie. Działania na obiektach melioracyjnych i ciekach muszą być bardzo szczegółowo opracowane w fazie projektu, są to bowiem działania punktowe, rozproszone. Jednocześnie są bardzo efektywne, co pokazał pilotażowy program realizowany przez Wody Polskie Zarząd Zlewni w Gryficach. W ciągu 3 lat Wody Polskie planują wykonanie 645 inwestycji dedykowanych terenom rolniczym, na łączną kwotę 154,7 mln zł. Tylko w tym roku nakłady na te działania wyniosą 60 mln zł! Efektem będzie zwiększenie wskaźnika retencji wód w Polsce o ok. 1%, co przełoży się na zwiększenie możliwości retencyjnych kraju nawet do 8%.

W ramach działań inwestycyjnych przywrócona zostanie dwufunkcyjna rola urządzeń melioracyjnych, która zapewni odprowadzanie wód z pól i użytków rolnych w czasie opadów, ale również retencję wód w okresach suszy. Jednocześnie na przyujściowych odcinkach rowów zbiorczych, odprowadzających wody z obiektów melioracyjnych do cieków będzie wprowadzana roślinność ekotonowa, tworząca strefy buforowe wzdłuż rzek i rowów, wspomagająca naturalną retencję wód, bioróżnorodność oraz redukująca spływ biogenów do wód. To kompleksowe podejście do gospodarowania wodami, łączące aspekt gospodarczy i środowiskowy w przeciwdziałaniu skutkom suszy rolniczej. Z uwagi na zwiększające się zagrożenie suszą, pracownicy Wód Polskich podjęli działania w terenie, mające na celu poprawę retencji wód w rzekach przy pomocy zastawek lub zamknięć na istniejących małych obiektach piętrzących.

Spowolnienie odpływu wód w rzekach zwiększa retencję w ich korytach, umożliwia zachowanie przepływów środowiskowych w okresach niżówkowych, przekłada się na wzrost poziomu wód gruntowych i poprawia mikroklimat. Wszystkie te prace i inwestycje sprawiają, że w Polsce zwiększa się udział wód, które są gromadzone w sposób rozproszony, co przekłada się na poprawę stosunków wodnych. Działania te promują zrównoważoną gospodarkę wodną na terenach rolnych, zabezpieczając dostępność wód w okresie niedoboru opadów, zapewniając swobodny spływ wód z obiektów melioracyjnych do rzek i kanałów, w okresie nadmiaru opadów. To inwestycje przywracające dwufunkcyjność systemów melioracyjnych.

Sterowanie poziomem wód w korytach rzek i kanałów na odcinkach połączonych z systemem rowów melioracyjnych umożliwia napełnienie wodą rowów melioracyjnych na okres suszy. Woda jest zatrzymywana w systemach rowów przez urządzenia wodne, np. przepusto-zastawki. Dzięki tym działaniom woda wypełnia odcinkowo koryta rzek, a na pobliskich terenach podnosi się poziom wód gruntowych. Zatrzymanie wody w górnych partiach zlewni zapobiegnie nadmiernemu spływowi z gruntów rolniczych i leśnych, co ma kluczowe znaczenie w zmniejszaniu kosztów związanych z wypłatami rekompensat spowodowanych skutkami suszy rolniczej.

Łagodzenie skutków suszy i bezpieczeństwo powodziowe osiągniemy przez inwestycje w retencję wód. W Polsce w zbiornikach retencjonuje się 6,5 % wody, a w Hiszpanii ponad 45%. W ramach Planu przeciwdziałania skutkom suszy i Programu zapobiegania niedoborowi wody poziom krajowej retencji wód do roku 2030 ma osiągnąć 15% średniego rocznego odpływu. Zmiana struktury opadów wymusza na nas wdrożenie inwestycji, które pozwolą nam umiejętnie zagospodarować każdą kroplę wody już momencie, gdy spada na ziemię. Tylko działania kompleksowe, łączące elementy retencji naturalnej i sztucznej oraz działania techniczne i nietechniczne będzie skuteczną odpowiedzią na problem suszy w Polsce. Zgodnie z planem przeciwdziałania skutkom suszy do roku 2050 osiągniemy 30%.

Więcej informacji na temat retencji korytowej: https://www.wody.gov.pl/mala-retencja/retencja-korytowa.