Dnia 30 czerwca br. nastąpiło uroczyste otwarcie długo wyczekiwanego suchego zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny. Chroni on mieszkańców trzech nadodrzańskich województw: śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego przed powodzią porównywalną do tej z 1997 r. i jest największym takim obiektem hydrotechnicznym w kraju.
Chociaż oficjalne otwarcie zbiornika miało miejsce w czerwcu, to już w styczniu osiągnął on w pełni swoją funkcjonalność, zabezpieczając przed wielką wodą miejscowości położone poniżej, w dolinie rzeki Odry. Tym samym, obiekt ten ochrania bezpośrednio i pośrednio ok. 2,5 mln mieszkańców południowo-zachodniej Polski. Zbiornik ulokowany na terenie powiatu wodzisławskiego oraz raciborskiego posiada powierzchnię 26,3 km2 oraz możliwość pomieszczenia maksymalnie aż 185 mln m3 wody. Tereny, na które oddziałuje, od stuleci zmagały się z licznymi powodziami. Przykładem potęgi tego żywiołu była powódź z 1997 r., zwana „Powodzią Tysiąclecia”, a także powódź stuletnia z 2010 r. Pierwsza z nich przyczyniła się do śmierci 56 osób oraz olbrzymich strat materialnych, szacowanych na ponad 8,5 mld zł. Nowopowstały zbiornik zapobiega właśnie m.in. powtórzeniu się sytuacji sprzed 23 lat, chroniąc znajdujące się poniżej tereny przed wystąpieniem katastrofalnych powodzi stu- i tysiącletnich. Jest to możliwe dzięki zapewnieniu retencji powodziowej, wyraźnie redukującej przepływ wód poniżej tego obiektu hydrotechnicznego.
Praca zbiornika rozpoczyna się dopiero w momencie, gdy przepływ na Odrze przekracza wielkość 1210 m3/s. W takiej sytuacji rozpoczyna się prowadzenie gospodarki przeciwpowodziowej, która dzięki napełnianiu się obiektu zmierza do obniżenia kulminacji fali powodziowej. Jest to realizowane poprzez odpowiednią pracę zasuw, znajdujących się w kluczowej dla zbiornika Budowli Przelewowo-Spustowej. Obiekt hydrotechniczny pracuje aż do momentu, gdy dopływ opadnie ponownie poniżej 1210 m3/s i nastąpi jego całkowite opróżnienie. Fale o kulminacji do 2 400 m3/s będą przez zbiornik wypłaszczane, znaczącej redukcji będą podlegały również większe (katastrofalne) fale powodziowe. Ponadto, praca kaskady zbiorników Racibórz Dolny i Buków uzależniona jest również od prognoz hydrologiczno-meteorologicznych przygotowywanych przez IMGW- PIB.
Suchy zbiornik Racibórz Dolny został więc zaprojektowany do zabezpieczania ochranianych przez siebie terenów przed wielkimi powodziami, nawiedzającymi co pewien czas dolinę rzeki Odry. Mniejsze wezbrania, o przepływie poniżej 1210 m3/s nie będą poprzez ten obiekt redukowane, stąd nie będzie on wówczas piętrzył wody. W takich sytuacjach rolę ochrony przeciwpowodziowej przejmą pozostałe budowle i urządzenia hydrotechniczne wchodzące w skład zabezpieczeń przeciwpowodziowych Górnej i Środkowej Odry np. polder Buków, wały przeciwpowodziowe czy szandory (zamknięcia mobilne). W okresach pomiędzy wezbraniami, w czasie normalnego użytkowania obiektu w czaszy zbiornika prowadzona jest gospodarka polegająca na wydobyciu kruszyw (zwiększająca docelowo jego pojemność nawet o 100 mln m3), działalności rolniczej, rekreacyjnej itp. Jednakże, ze względu na jego funkcję przeciwpowodziową, w czaszy nie może powstać żaden obiekt trwale związany z gruntem. W przypadku nadejścia fali powodziowej informacja o konieczności opuszczenia terenu zbiornika zostanie podana w środkach masowego przekazu.
Projekt budowy zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny – polder jest współfinansowany ze środków Banku Światowego, Banku Rozwoju Rady Europy, funduszy unijnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, Budżetu Państwa oraz środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
-> zasady funkcjonowania zbiornika Racibórz Dolny - film
