Jedno z zadań Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie stanowi rola ogólnopolskiego regulatora cen taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę oraz odprowadzanie ścieków (według Ustawy z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 2180)).
Wraz z początkiem 2021 roku rozpoczął się kolejny, trzyletni, okres taryfowy za te usługi. Przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne składają w formie wniosków propozycje cen wody i odbioru ścieków. Wody Polskie nie ustanawiają same cen za przedmiotowe usługi, ale są odpowiedzialne za ich rzeczową analizę, w wyniku której zatwierdzają lub odrzucają proponowane stawki. Priorytetem regulatora – Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej – jest ochrona konsumentów przed nieuzasadnionym wzrostem cen z tytułu dostarczania wody i odprowadzania ścieków.
Propozycje cen za zaopatrzenie w wodę i odbiór ścieków ustalane są przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne, a następnie składane we wniosku taryfowym do Wód Polskich. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie weryfikuje, czy zaproponowane kwoty są uzasadnione. Jeśli tak – wniosek zostaje zatwierdzony, natomiast jeśli ustalone ceny są zbyt wysokie i nie znajdują uzasadnienia w przeprowadzonych analizach – Wody Polskie mogą taki wniosek odrzucić.
Znowelizowana Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków jako jedną z zasad zaopatrzenia w wodę wymienia ochronę interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów. To jeden z kluczowych dla Wód Polskich zapisów, umożliwiający im weryfikację, czy proponowane ceny za te usługi są uzasadnione. Pozwala on także wydać decyzję odmowną wobec propozycji przedsiębiorstwa, w przypadku gdy proponowany wzrost cen spowodowany jest brakiem optymalizacji jego kosztów. Wówczas Wody Polskie wstrzymują taką podwyżkę, możliwe jest także pokrycie przez gminę części kosztów, co sprawia, że końcowy odbiorca nie odczuwa wzrostu cen.
Chroniąc odbiorcę końcowego PGW Wody Polskie chronią także gminy, będące w większości przypadków właścicielami przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych. Dopłacanie bowiem do bezzasadnie ustalonych stawek za wodę i odprowadzanie ścieków odbija się także na budżecie samorządowym – oszczędzone w ten sposób środki mogą zostać przeznaczone na potrzebniejsze cele. Decyzja Wód Polskich wobec zaproponowanych przez przedsiębiorstwo cen pokazuje także danej gminie, na ile taki podmiot optymalizuje koszty swojej działalności.
Składane do PGW Wody Polskie, w formie wniosków taryfowych, propozycje opłat za zaopatrzenie w wodę i odbiór ścieków opracowywane są na podstawie wytycznych, które zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z 27 lutego 2018 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków. Zgodnie z nimi, przedsiębiorstwo powinno wliczyć w taryfę koszty swojej działalności związanej z realizacją przedmiotowych usług. Podsumowując te koszty nie powinno ono jednak w sposób nieuzasadniony podnosić cen. Nie może także pokrywać kosztów usług, dotyczących jednego rodzaju działalności gospodarczej (lub jednej z taryfowych grup odbiorców) przychodami, które pochodzą z innego rodzaju działalności gospodarczej (lub od innej taryfowej grupy odbiorców usług). Inaczej mówiąc zabronione jest finansowanie skrośne.
Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie nie ma jednak wpływu na kształtowanie wszystkich kosztów, jakie ponosi przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne, a które mają znaczenie dla wysokości taryf. Do katalogu kosztów, które nie mogą zostać zakwestionowane przez regulatora zalicza się m.in. wynagrodzenia w danym przedsiębiorstwie, czy wydatki związane z planowanymi lub prowadzonymi przez przedsiębiorstwo inwestycjami. Na ich wysokość wpływa jednak właściciel przedsiębiorstwa, a więc najczęściej gmina oraz rada gminy/miasta.
System, który został w Polsce wprowadzony jest więc systemem/modelem kosztowym, zobowiązującym przedsiębiorstwo do wykazywania i uzasadniania ponoszonych przez siebie kosztów oraz sposobów ich alokacji na taryfowe grupy odbiorców. Organ regulacyjny stanowi tu przeciwwagę dla przedsiębiorstwa.
Składanie wniosków taryfowych przez przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne odbywa się w dwóch etapach: w pierwszym wnioski składane są do Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, w przypadku decyzji odmownej, oprócz poprawy wniosku i ponownego jego złożenia, możliwe jest także odwołanie do drugiej instancji tj. Prezesa Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.
Wody Polskie, jako organ regulujący, poza zatwierdzaniem taryf, odpowiadają także m.in. za opiniowanie projektu regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków czy rozstrzyganie sporów między przedsiębiorstwami wodno-kanalizacyjnymi a odbiorcami usług.
Na obszarze administracyjnym Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach funkcjonowało w 2018 r. 166 przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych, w tym: 101 spółek wodnych, 42 zakłady budżetowe, 17 jednostek budżetowych, 4 spółdzielnie i 2 działalności gospodarcze. Podmioty te złożyły wówczas łącznie 218 wniosków o zatwierdzenie taryfy za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków. Napływ wniosków w bieżącym okresie taryfowym, rozpoczętym wraz z początkiem 2021 r.
